the girl with the dragon tattoo

the girl with the dragon tattoo
Yes, I have a dragon tattoo as well

Σάββατο 1 Μαΐου 2010

Stieg Larsson special



STIEG
LARSSON

Ο άντρας που αγαπούσε τις γυναίκες

Στις 22 Απριλίου ήταν η πρεμιέρα της ταινίας «Το κορίτσι στη φωλιά της σφήκας» για το ελληνικό κοινό που αδημονούσε να δει το τελευταίο μέρος της τριλογίας «Μillenium», βασισμένης στα βιβλία-θρίλερ του θανόντα Σουηδού συγγραφέα Stieg Larsson. O 50χρονος Σουηδός που λόγω ξαφνικής καρδιακής προσβολής το 2004 δεν πρόλαβε να απολαύσει την εκδοτική και κινηματογραφική επιτυχία του έργου του, έχει συμπληρώσει σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (Μάρτιος 2010) 27 εκατομμύρια πωλήσεις βιβλίων παγκοσμίως. To remake για την πρώτη ταινία της τριλογίας Σουηδικής παραγωγής: «Το κορίτσι με το τατουάζ» (γνωστό στα αγγλικά ως: “The girl with the dragon tattoo”), ήδη ετοιμάζεται να γυριστεί στο Hollywood με σκηνοθέτη τον David FincherSe7en», «Fight Club») και σεναριογράφο τον Steven ZaillianSchindlers List»). Καθόλου άσχημα για τους κληρονόμους του Stieg Larsson, τον πατέρα του και τον αδελφό του, που έχουν (αδίκως σύμφωνα με την συμβία του, Eva Gabrielsson) καρπωθεί τον πλούτο από τα πνευματικά δικαιώματα του συγγραφέα ο οποίος δεν άφησε έγκυρη διαθήκη.

Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας του Larsson ; Σίγουρα όχι οι λογοτεχνικές του ικανότητες, σπεύδουν να επισημάνουν οι πιο δριμείς κριτικοί. Το έργο του Larsson μπορεί να μην κατατάσσεται στην κατηγορία των έργων τέχνης, είναι όμως βασισμένο στις ξεκάθαρες πολιτικές πεποιθήσεις του συγγραφέα, και γραμμένο με δημοσιογραφικό μένος- το πραγματικό επάγγελμα του Larsson που εν ζωή διατέλεσε αρχισυντάκτης του αντι-φασιστικού περιοδικού “EXPO” και είναι επίσης ο συγγραφέας βιβλίων όπως το "Right-wing extremism" ("Extremhögern") το οποίο συνέγραψε το 1991 μαζί με την Anna-Lena Lodenius. Πηγή έμπνευσης για τον Larsson ήταν η σχέση του με τον παππού του, Severin Boström, ο οποίος τον μεγάλωσε και ήταν πρότυπο για τον Larsson. Ο Severin ήταν αντιναζιστής και είχε φυλακιστεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης για το λόγο αυτό στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο σουηδικός τίτλος του πρώτου βιβλίου της τριλογίας «The girl with the dragon tattoo» είναι «Män som hatar kvinnor», που σημαίνει: «Οι άντρες που μισούν τις γυναίκες». Αυτό τα λέει όλα: ο Larsson βρήκε την αφορμή μέσα από τα μυθιστορήματά του να στηλιτεύσει μια κοινωνία που δεν διστάζει να νομιμοποιήσει την βία και την εκμετάλλευση των γυναικών (όπως την πορνεία), τον σαδισμό, τον φασισμό, και εν τέλει τον απάνθρωπο χειρισμό των πάσης φύσεως αδυνάτων, όπως για παράδειγμα των ατόμων που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες. Χωρίς αμφιβολία ήταν η προσωπική εμπειρία του συγγραφέα που διαμόρφωσε τις πεποιθήσεις του: στην ηλικία των 14 ετών βρέθηκε μάρτυρας ενός ομαδικού βιασμού τον οποίο δεν μπόρεσε να σταματήσει. Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας του έχει τιμηθεί με σωρεία βραβείων: τα Glasnyckeln -το πιο σημαντικό σκανδιναβικό βραβείο αστυνομικής λογοτεχνίας-, ITV3 Crime Thriller Award, Waterstone's Book of the Year, Best Abridged Crime Audio Book, ενώ ήταν υποψήφιο για τρία Anthony Awards στις ΗΠΑ.

Οι μορφές που παλεύουν ενάντια στην αδικία και εκδικούνται για το κακό που έχουν υποστεί ενσαρκώνονται από την πένα του Larsson κυρίως στο πρόσωπο των δυο πρωταγωνιστών της τριλογίας του, τον δημοσιογράφο Mikael Blomkvist και την ιδιωτική ερευνήτρια/hacker Lisbeth Salander. O Blomkvist αποτελεί το alter ego του Larsson- είναι ο δημοσιογράφος που ο ίδιος ο συγγραφέας θα ήθελε να είναι: επίμονος, ακούραστος και απόλυτα συγκεντρωμένος στους στόχους του, ο Kalle Blomkvist (όπως είναι το παρατσούκλι που μισεί, από τον χαρακτήρα ενός ντετέκτιβ της συγγραφέως Astrid Lindgren) αποκαλύπτει μια σειρά από οικονομικά, κοινωνικά και αστυνομικά σκάνδαλα που ταράσσουν τον δημόσιο βίο της Σουηδίας.

Εδώ βλέπουμε την Noomi Rapace
χωρίς την ... πανοπλία της Lisbeth

Βοηθός του Blomkvist (αλλά τελικά και αντικείμενο των ερευνών του) είναι η Lisbeth Salander, μια νεαρή γυναίκα που ο νους της είναι κάποιες φορές μυστήριο ακόμη και για αυτή την ίδια. O συναρπαστικός αυτός χαρακτήρας αποδόθηκε από την ηθοποιό Noomi Rapace με εξαιρετική δύναμη, μέσα από μια ολοκληρωτική σωματική και ψυχική μεταμόρφωση: η Lisbeth της οθόνης είναι ακόμη πιο ακραία από την Lisbeth των σελίδων. Αδύνατη και μικροσκοπική μεν, αλλά μυώδης, νευρώδης και ικανή να σπάσει στο ξύλο οποιονδήποτε τολμήσει να της επιτεθεί, δε, κυκλοφορεί ντυμένη σαν goth φρικιό, κοιμάται αδιακρίτως με γυναίκες και άνδρες, και ζει σε μεγάλο βαθμό κοινωνικά απομονωμένη, βγάζοντας τα προς το ζην από την ικανότητά της να χειρίζεται τους υπολογιστές σαν να ήταν παιχνίδια και να καλύπτει τα ίχνη της, ηλεκτρονικά και πραγματικά.

Μεγαλωμένη κάτω από επαίσχυντες συνθήκες, η Lisbeth υπόκειται σε σωματική και ψυχική βία από παιδί. Καταλήγει τρόφιμος ψυχιατρείου λόγω της απόπειρας δολοφονίας που πραγματοποίησε κατά του εγκληματία πατέρα της, και μετά την ενηλικίωσή της βρίσκεται σε κατάσταση κηδεμονίας από το Σουηδικό κράτος. Προικισμένη με εξαιρετική ευφυία, που ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο όρο, η Lisbeth καταφέρνει να επιβιώσει παρά τα συνεχή εμπόδια που παρουσιάζονται στον δρόμο της, από «καλοθελητές» κηδεμόνες και πάσης φύσεως κυβερνητικούς εγκάθετους και εν τέλει καταφέρνει να πάρει τη ζωή της στα χέρια της- ένα δικαίωμα που της στερήθηκε από την κοινωνία που θα έπρεπε να την προστατεύει αντί να την κυνηγά. Ο Larsson δεν διστάζει να περιγράψει σκηνές ωμής βίας που σοκάρουν, όμως ο σκοπός του δεν είναι μόνο να χρωματίσει την Σουηδική κοινωνία με μαύρα και απειλητικά χρώματα, αλλά η αφύπνιση του κοινού του, και η συνειδητοποίηση ότι οι γυναίκες υποφέρουν, ακόμη και στις πιο «πολιτισμένες» κοινωνίες, πολύ συχνά λόγω του φύλου τους.


Ο Stieg Larson ήταν «ασκούμενος φεμινιστής» - αυτή είναι η εικόνα που έχουμε σήμερα για τον συγγραφέα, σύμφωνα με την περιγραφή που δίνει η Eva Gabrielsson, η επί 32 έτη σύντροφός του την οποία δεν παντρεύτηκε ποτέ για λόγους ασφαλείας: ο Larsson δεχόταν τα τελευταί 15 χρόνια της ζωής του απειλές από νεοναζιστές, την δραστηριότητα των οποίων κατήγγειλε συστηματικά μέσα από το περιοδικό EXPO και ο μόνος τρόπος για να παραμείνουν τα προσωπικά του στοιχεία μη προσβάσιμα ήταν να μην υπάρχει κανένα δημόσιο έγγραφο διαθέσιμο στο κοινό (όπως άδεια γάμου). Ως απάντηση στο βιβλίο του Larsson "Right-wing extremism", για παράδειγμα, μια νέο-ναζιστική εφημερίδα δημοσίευσε το 1993 τα προσωπικά στοιχεία των Larsson και Lodenius μαζί με τις φωτογραφίες τους, τις διευθύνσεις τους και τα τηλέφωνά τους-κλείνοντας το άρθρο με την ερώτηση αν θα έπρεπε να τους αφήσουν συνεχίσουν να δουλεύουν, ή αν θα έπρεπε κάτι να γίνει γι’ αυτό. Ο εκδότης της εφημερίδας καταδικάστηκε σε 4 μήνες φυλάκισης.

Η «απάντηση» του Larsson ήταν άφοβη: η ίδρυση του EXPO. Το περιοδικό EXPO αποτελεί σήμερα εκτός των άλλων και αρχείο όπου συστηματικά ερευνώνται και καταγράφονται οι δραστηριότητες των φασιστικών οργανώσεων στη Σκανδιναβία, παρέχοντας έτσι ένα άγρυπνο μάτι ελέγχου των εξτρεμιστών που δολοφονήσαν 7 άτομα το 1995. O ξαφνικός θάνατος του Larsson τον πρώτο καιρό πυροδότησε τις φήμες ότι ήταν ναζιστικό χτύπημα. Σύντομα αποδείχθηκε ότι ήταν το τσιγάρο και η υπερκόπωση και όχι οι Νεοναζιστές που σκότωσαν τελικά τον δημοσιογράφο, καθώς εργαζόταν με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο κάπνιζε: μετά μανίας, περισσότερα από 60 τσιγάρα την ημέρα! Παρόλα αυτά δεν ήταν από τους άντρες που η δουλεία τους αποτελούσε δικαιολογία για να μην ασχολούνται με τα του σπιτιού: ως «ασκούμενος» φεμινιστής, μοιραζόταν τις αγγαρείες με την Eva. Σύμφωνα με τις περιγραφές της ο Stieg εύρισκε έτσι την ευκαιρία να περνά χρόνο με τη γυναίκα του και να λέει αστεία και ανέκδοτα κάνοντας την διαδικασία ευχάριστη και για τους δυο τους.




Δυστυχώς για την Gabrielsson, η οποία στήριξε για πολύ καιρό τον Larsson οικονομικά και ηθικά όταν δεν τα έβγαζε πέρα με τη δουλειά του ως δημοσιογράφος, και η οποία τον βοήθησε και στα μυθιστορήματά του παρέχοντάς του ερευνητικό υλικό, δεν έχει κανένα δικαίωμα η ίδια στην περιουσία του Larsson λόγω του γεγονότος ότι δεν νομιμοποίησαν τον δεσμό τους. Έτσι, όλα τα έσοδα από τις πωλήσεις των βιβλίων και τα πνευματικά δικαιώματα για τις ταινίες κατέληξαν στους εξ αίματος συγγενείς του Larsson, με τους οποίους όμως ήταν αποξενωμένος και δεν διατηρούσε καμία επαφή. Στην κατοχή της Eva ωστόσο βρίσκεται κάτι ακόμη πιο πολύτιμο για τους fans του συγγραφέα: το χειρόγραφο για το τέταρτο ανέκδοτο βιβλίο του Larsson, από το οποίο όμως λείπουν αρκετά κεφάλαια.

Παραγωγικός μέχρι το τέλος, ο Larsson είχε ολοκληρώσει συνόψεις για επτά ακόμη βιβλία με πρωταγωνιστές τους Blomkvist και Salander, και η τριλογία ήταν μόνο η αρχή της δεκαλογίας που στόχευε να γράψει. Το τέταρτο βιβλίο δεν θα δει ποτέ το φως της ημέρας- εκτός αν η ίδια η Eva Gabrielsson δεχθεί να παραδώσει το χειρόγραφο στους νόμιμους κληρονόμους του ή αν αυτοί δεχθούν να μοιραστούν τα δικαιώματά τους μαζί της. Όπως όμως είναι δυνατόν να φανταστείτε, κανείς δεν έχει υποχωρήσει μέχρι στιγμής και τα δυο εκατομμύρια ευρώ που λέγεται ότι πρόσφεραν οι κληρονόμοι του Larsson στην Gabrielsson δεν στάθηκαν αρκετά για να την πείσουν να αποχωριστεί το laptop του Larsson που περιέχει το χειρόγραφο- ενθύμιο της 30χρονης κοινής τους ζωής που ξεκίνησε τη μέρα που συναντήθηκαν τυχαία το 1972 σε μια διαμαρτυρία ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ.


Ως παιδί, και όχι μόνο ως ενήλικας, ο Stieg ήταν παθιασμένος με τη συγγραφή. Το πάθος του ξεκίνησε στα 12 του χρόνια, όταν του έκαναν δώρο μια γραφομηχανή. Περνούσε τις περισσότερες νύχτες του γράφοντας, προς δυσφορία της οικογένειάς του την οποία κρατούσε ξύπνια με τον θόρυβο! Το πάθος του για το γράψιμο στάθηκε κάποιες φορές και εμπόδιο στη σχέση του με την Eva: για μικρά διαστήματα αποχωρίστηκαν όταν εκείνος χανόταν στη δουλειά του. Ωστόσο ο ίδιος θεωρούσε τη συγγραφή των μυθιστορημάτων του, στην οποία συνήθως αφιέρωνε τα βράδια του και τον κρατούσε ξύπνιο πολλές φορές ως τα ξημερώματα, «χαλάρωση» από την πρωινή του δουλειά ως δημοσιογράφος.

To παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Libre τον Μάιο του 2010